یاتاقان ها دسته ای از اتصالات صنعتی هستند که گاهی به شکل گوی مانند و گاهی به شکل پایه تولید می شوند. یاتاقان ها از بخش های مختلفی تشکیل شده اند و از متریال های بسیار متنوع و در اشکال گوناگونی تولید می شوند. در واقع یاتاقان با نام انگلیسی Bearing دسته بسیار گسترده ای از محصولات صنعتی را شامل می شود بگونه ای که در واقع بلبرینگ و رولبرینگ نیز نوعی یاتاقان می باشند. گروه صنعتی ابتکار صنعت عرضه کننده انواع مختلف یاتاقان های پایه دار و یاتاقان بلبرینگ در اشکال مختلف و با شمار فنی های مختلف می باشد. یاتاقان ها اغلب بر روی شافت های دوار و با زاویه اتصال مختلف مورد استفاده قرار می گیرند که گاهی بعنوان بخشی از سیستم درگیر می شوند و گاهی نیز از طریق پایه بر روی سطوح می نشینند. جنس هوزینگ یاتاقان ها گاهی چدنی (فولاد پر کربن) ، گاهی فولادی و گاهی نیز از استنلس استیل در گرید های مختلف انتخاب می شود که این امر به شرایط کاری یاتاقان در محیط های مختلف و بر روی ماشین آلات مختلف بستگی دارد.
برخی از یاتاقان ها تنها بصورت بوش دو تکه و دارای خاری برای اتصال دو بخش طراحی شده اند. اما آنچه بیش از دیگر موارد بکار گرفته می شود یاتاقان بلبرینگ ها هستند. در واقع یاتاقان بلبرینگ ها برای اتصال با شافت و محور از همان بلبرینگ استفاده می کنند که در داخل یک هوزینگ قرار دارد و از این رو آنها را Bearing Housing Unit می نامند. هوزینگ نگهدارنده در بدنه یاتاقان بلبرینگ ها در شکال مختلف با قابلیت اتصال به روش های مختلف تولید می شود. دو نوع هوزینگ مختلف برای دو نوع تعلیق مختلف بار برای یاتاقان ها تعریف شده است. برخی از یاتاقان بلبرینگ ها به شکل گوی تولید می شوند که در واقع هوزینگ شکل گوی داشته و به دور بلبرینگ قرار داشته و از طریق خاری که بر روی سطح این یاتاقان بلبرینگ ها قرار دارد متصل می شوند. دسته دیگری از این یاتاقان ها هستند که دارای هوزینگ به شکل پایه هستند که دارای سوراخ هایی برای اتصال همراه با پیچ و مهره دارد. این یاتاقان ها بار وربوط به شافت اتصال را بر روی سطوحی صلب از دستگاه که قابلیت بارگذاری دارد انتقال می دهند.
یاتاقان ها دارای اشکال بسیار متنوعی هستند و شامل انواع بلبرینگ، رولبرینگ، یاتاقان بلبرینگ، یاتاقان های بوش، یاتاقان های لغزیش و انواع دیگر و شکل های متنوع دیگری هستند. از این رو انتخاب یاتاقان مناسب با ماشین آلات نیاز به علم مکانیک و شناخت کامل از مکانیزم کاری ماشین آلات اتصال یاتاقان می باشد. در اغلب موارد انتخاب یاتاقان ها تنها با بکار گیری دفترچه راهنما و بروشور ماشین آلات که توسط تولید کننده ارائه شده است مقدور می باشد. تعویض یاتاقان های نصب شده بر روی ماشین آلات بصورت OE با یاتاقان های جدید بر حسب شماره فنی و حتی با جایگزینی با برند اولیه انتخاب شده توسط کارخانه قدور می باشد. با این وجود در زیر روش هایی برای انتخاب یاتاقان مناسب ذکر شده است.
در کنار فاکتور های قید شده برای انتخاب یاتاقان مناسب با دستگاه برند تولید کننده و البته میزان بودجه در نظر گرفته شده نیز اهمیت بسیاری دارند. یاتاقان ها با برند های معتبر دارای قیمتی در برخی وارد چند مرتبه بالاتر از یاتاقان های متفرقه هستند که البته با توجه به طول عمر مناسبی که دارند و جلوگیری از آسیب به دیگر اجزای ماشین می تواند توجیه اقتصادی نیز داشته باشد.
در صنایع در بسیاری از موارد و در شرایط محیطی ویژه از یاتاقان هایی با هوزینگ از گرید های مختلف استنلس استیل استفاده می شود. یاتاقان های استیل اغلب در شرایط مرطوب و یا در تماس با گازها و اسید های رقیق خورنده مورد استفاده قرار می گیرند. در این موارد بلبرینگ بکار گرفته شده در داخل بدنه یاتاقان بر حسب میزان رطوبت گاهی از جنس فولادی و گاهی نیز از گرید های مختلف استنلس استیل تولید می شوند. اغلب دو نوع شرایط اصلی برای کاربری یاتاقان با هوزینگ استیل وجود دارد که اولی بالا بودن میزان رطوبت است که به سبب مقاومت محیطی بالای یاتاقان استیل مورد استفاده قرار می گیرد و دیگری وجود شرایط و میدان مغناطیسی بر اثر عملکرد یک یا چند ماشین مانند الکتروموتور ها که دارای روتور های دوار هستند می باشد چرا که یاتاقان با هوزینگ استنلس استیل تحت تاثیر میدان مغناطیسی قرار نمی گیرد. خاطر نشان می شود یاتاقان با هوزینگ استنلس استیل دارای سختی و مقاومت یاتاقان های فولادی نیست.
درجه سختی یاتاقان ها اغلب برای بلبرینگ داخلی آنها که در واقع بخش دینامیک یاتاقان محسوب می شود معنی پیدا می کند. در واقع این ساچمه ها در تماس بر روی ریس هستند که بخش عمده بار دینامیک را تحمل می کنند و قسمت هوزینگ یاتاقان ها به جر تحمل ارتعاش که نیاز به تنسایل بالا دارد تناسب چندانی با سختی سطحی دارد. از این رو جنس هوزینگ یاتاقان چه فولادی باشد، چه چدنی و یا استیل نقشی در سختی یاتاقان که در واقع از سختی سطحی ریس و ساچمه بلبرینگ یاتاقان ناشی می شود ندارد. از این رو در اغلب موارد سختی یاتاقان ها بین 60 الی 65 راکول که سختی ساچمه بلبرینگ یاتاقان است تخمین زده می شود و با بکار گیری عملیات حرارتی در تولید تامین می شود.
یاتاقان ها نیز مانند دیگر ماشین آلات صنعتی دارای مشخصه های مکانیکی مختلف و برند های تولید کننده مختلفی هستند که هر یک معیاری برای خرید و فروش یاتاقان ها محسوب شده و تاثیر مستقیم و غیر مستقیم بر قیمت یاتاقان ها دارند. از آنجایی که یاتاقان های صنعتی از دو بخش اصلی هوزینگ و بلبرینگ تشکیل شده اند قیمت آنها نیز تا اندازه زیادی تحت تاثیر جنس و کیفیت تولید این اجزا می باشد. در حالی که جنس بلبرینگ احاطه شده در داخل هوزینگ یاتاقان می تواند از جنس فولادی و یا استنلس استیل باشد جنس خود هوزینگ اغلب یا فولادی، استیل و حتی در مواردی نیز از جنس فایبر گلاس سخت انتخاب می شود تا مقاومت در برابر زنگ زدگی بالا و رسوب زایی کمتری داشته باشد. شاید بیش از متریال های مورد استفاده در تولید یاتاقان این دقت در تولید بوده که در نهایت نه تنها سبب بالاتر رفتن طول عمر یاتاقان و اجزای دیگر وایسته به آن می شود که مهمترین فاکتور در تشخیص دقت تولید نیز در اغلب موارد برند تولید کننده است. برندهایی چون INA, SKF, NTN, KOYO, TIMKEN برندهایی جهانی هستند که کیفیت و دقت تولید آنها شناخته شده می باشد. البته بدون تردید در خرید و فروش یاتاقان ها سایز معرف میزان متریال بکار رفته در تولید و عاملی موثر در قیمت گذاری یاتاقان ها می باشد.
کارخانجات تولید کننده یاتاقان ها نیز مانند کلیه دیگر اجزا و قطعات صنعتی همواره در تلاش هستند تا با ارائه محصولاتی با کیفیت و طول عمر مناسب و با آپشن های بیشتر مشتریان بیشتری را به سمت نام تجاری خود جذب کنند. این امر سبب شده است تا همواره در تلاش برای کسب برتری یاتاقان های خود نسبت به دیگر برند ها نموده و در نتیجه آپشن های جدیدی به محصولات خود اضافه کنند. در زیر به برخی آپشن هایی می پردازیم که می توان در یاتاقان ها جستجو نمود.
به جز موارد یاد شده در آپشن های مفید یاتاقان ها مواردی چون اتصال سریع، آسان و محکم یاتاقان بر روی ماشین و البته قابلیت تعویض بلبرینگ قرار داده شده در داخل محفظه یاتاقان نیز از مواردی هستند که می توانند به انتخاب یاتاقان با ویژگی های مناسب تر بیانجامند.
یاتاقان بلبرینگ
یاتاقان سری UC
یاتاقان سری UCF
یاتاقان سری UCP
یاتاقان استیل